Tình cờ tôi gặp Thu Phương và được nghe chị hát, mới thấy ở chị quá nhiều điều bất ngờ. Chị là một ca nương còn quá trẻ (sinh năm 1985), có nhan sắc mặn mòi, có giọng hát trời phú, hoàn toàn có thể lựa chọn đi theo dòng nhạc trẻ. Nhưng chị lại đang theo đuổi hát xẩm và dòng âm nhạc dân gian.

Thu Phương sinh ra trong một gia đình nông dân không có ai làm nghệ thuật, ở phường Phương Nam, TP Uông Bí. Cái duyên đưa chị đến với hát xẩm xuất phát từ việc đam mê xem các chương trình sân khấu trên truyền hình khi còn nhỏ. Tôi hỏi Phương, sao cứ nhất định phải lựa chọn hát xẩm mà không phải loại hình khác dễ kiếm tiền hơn. Phương bảo, đó là cái duyên nghiệp rồi. Chị cảm thấy đời mình không thể nào thiếu hát xẩm.

Từ chỗ say mê nghe hát, Thu Phương tập hát theo. Khi chỉ mới 3 tuổi, Phương đã có thể líu lo hát bài xẩm “Mục hạ vô nhân” cùng một số bài dân ca. Thấy cô con gái mê nhạc dân tộc, cha mẹ Phương mừng thì ít mà lo thì nhiều. Giống như nhiều bậc làm cha làm mẹ khác, ai chả muốn con mình lớn lên học lấy cái nghề ổn định để sống, chứ lỡ say mê mà theo cái nghiệp vốn được coi là “xướng ca vô loài” này thì vất vả vô cùng.

Chiều lòng cha mẹ, khi học xong phổ thông, Thu Phương theo học Trường Cao đẳng Công nghiệp và Xây dựng Quảng Ninh. Nhưng tình yêu với những làn điệu dân ca vẫn không ngừng âm ỉ khiến chị càng ngày càng thấy không phù hợp việc học những cái khô khan. Rồi một lần tình cờ, hay tin Trung tâm Phát triển Âm nhạc Việt Nam (Hội Nhạc sĩ Việt Nam) tuyển người có tâm huyết để đào tạo hát xẩm, Phương đã đăng ký thi tuyển và được lựa chọn. Chị bỏ dở cái mình đã theo học để khăn gói lên Hà Nội bắt đầu một chặng đường mới với âm nhạc dân gian, mặc cho sự can ngăn quyết liệt của cha mẹ và người yêu.

Với chất giọng khàn khàn, giàu cảm xúc, có sức cuốn hút với kiểu hát kể chuyện, Thu Phương ngày càng tỏ ra thích hợp với nghệ thuật hát xẩm. Chị đã nhiều lần cùng các thầy, các nghệ sĩ tên tuổi vào các đêm xẩm ở chợ Đồng Xuân trong chương trình “Hà Nội 36 phố phường”. Thu Phương còn cùng với các thầy đưa hát xẩm ra nước ngoài giới thiệu. Sau đó, chị còn theo học tại Học viện Âm nhạc Huế. Tôi hỏi Phương rằng theo học cái này có phần hơi mạo hiểm; chị bảo giờ nhìn lại cũng vẫn còn chút hoang mang. Ai đời tốt nghiệp cả khoá ở Học viện Âm nhạc Huế ra lớp chị chỉ có 2 người chuyên ngành hát xẩm. Sau khi tốt nghiệp, Thu Phương quay về Trung tâm Phát triển Âm nhạc Việt Nam công tác.

Đến nay, ngoài hát xẩm, Thu Phương còn biểu diễn được chầu văn, trống quân, ca trù và một số loại hình âm nhạc dân tộc khác. Thu Phương vẫn thường về Quảng Ninh với mong muốn đóng góp sức mình vào công cuộc bảo tồn văn hoá dân tộc, khai thác giá trị nghệ thuật diễn xướng dân gian để phục vụ du lịch.

Vậy là từ một người có giọng nữ trung hiếm có trong thanh nhạc, Thu Phương đã chọn một lối đi rất nhọc nhằn và thậm chí còn được xem là “lạc hậu” với âm nhạc đương đại để trở thành một ca nương hát xẩm.  Lựa chọn ấy có vẻ liều lĩnh, nhưng là lựa chọn của đam mê và khát vọng. Và nếu không có đam mê cùng khát vọng thì chắc chắn không bao giờ có thể đặt chân đến cái đích thành công. Những cố gắng của Thu Phương là vô cùng đáng quý trong công cuộc bảo tồn và phát triển những loại hình diễn xướng dân gian độc đáo của dân tộc.